Bir fikriniz var ya da prototipinizi başarıyla doğruladınız—şimdi sırada üretim ve ticarileştirme var. Peki, fikrinizi hayata geçirirken en başından itibaren doğru adımları attığınızdan emin misiniz? Bu yazıda, henüz fikir aşamasındayken yapmanız gereken kritik araştırmaları ele alacağız.
Fikrin Patentlenebilirliğinin Değerlendirmesi:
Patent başvurusu için tarifname hazırlarken de gerekli olacak önceki teknik alanı araştırmanız kritiktir. Örneğin problemimiz bitki yetiştirirken, bitkinin doğru ışık, su ve sıcaklık ihtiyaçlarının belirlenmesindeki zorluk olsun ve bunun için bir algoritma ve sistem geliştirmiş olalım.
Öncelikle birçok bitki türünün tanımlı olduğu bir uygulama olsun; burada bitkilerin ihtiyaçları tanımlanmış olsun ve bu uygulama üzerinden fotoğraf analiz edilebilsin; algoritma, bitkinin yaprak şekli, damar deseni, renk ve boyut gibi özelliklerini büyük bir veritabanında aratıp, türün özelliklerini döndürsün. İdeal nem seviyesi, sıcaklık aralığı, ışık gereksinimi, gübreleme periyodu gibi bilgiler veritabanında eşleşen bitki için çekilsin.
Akabinde sensörler sayesinde toprağın nem seviyesini, ph’ı, çevre sıcaklığı ve ışık durumu ölçülsün. Sensörler belirli aralıklarla ölçüm yapsın ve verileri bir Mikrodenetleyici (ör. Arduino, Raspberry Pi) aracılığıyla toplasın. Algoritma ile analiz edilsin ve bitki için tanımlı koşullara uyumu karşılaştırılsın.
Sistem, analiz sonuçlarına göre gerekli aksiyonları alabilsin. Nem düşükse pompa aktif edilsin. Su ve gübre hazneleri sayesinde bitki otomatik olarak sulanabilsin ve beslenecek şekilde programlanabilsin. Aydınlatma Modülü ışık eksikse, yapay bir ışığı devreye alsın vb.
Kullanıcı, uygulama üzerinden bitkinin sağlığı ve gelişimi hakkında raporlar alabilsin. Bu sayede bitki için yeni veriler de veritabanına eklenebilir olsun ve en optimum koşullar zamanla belirlenebilsin. Böylelikle ev ortamında belirli bir odada kendi besinlerinizi yetiştirebilir olabilirsiniz.
Burada bahsedilen fikir bir iş yönteminin patenti de olabilir veya tasarlanan ürün sisteminin unsurlarını içeren bir patent de olabilir. Bu tip bir sistem için ne gibi patentler olabileceğini araştırmamız fikrimizin yenilik seviyesini belirlemek için kritik öneme sahiptir.
Öncelikle fikrinize yakın olduğunu düşündüğünüz bilinen ürünlerden yola çıkarak bilinen şirketler ile sınırlandırma yapmanız ve bu grupta tarama yapmanız mantıklı olacaktır. Eğer bu konuda üretici araştırmadıysanız doğrudan keyword ve ipc belirleyerek araştırma yapabilirsiniz. https://worldwide.espacenet.com/patent/search linkte advanced search te oluşturduğunuz alternatif keywordleri ekleyebilirsiniz. Şekil 1. deki gibi bir aratma yaptığımızda and ile birbirine bağladığımız tüm keyword ler “başlık, özet veya istemler” bölümlerinde aranır; aradığımız sonuçların keywordlerden herhangi birini içermesi gerekli ise or ile bağlanabilir. Eş anlamlı kelimeleri or ile bağlayabilirsiniz.
Burada “identif*” yıldız operatörü ile kelimenin devamını farklı alternatifler ile tamamlayan sonuçlar da görülecektir. Eğer “identify” yazılırsa içerisinde yalnızca identify geçen kelimeleri getirecektir. Eğer identif? yazarsanız, identify gibi tek harf ekleyerek farklı şekilde devamını kendisi tamamlayacaktır. identif????? yazarsanız devamını 5 harf ekleyecek şekilde örneğin, identifiable şeklinde, alternatif kelimeler aratır.
Burada bulduğunuz sonuçlar arasında birkaç incelemeniz sonucunda en yakın olduğunu düşündüğünüz sonucun sınıflarını inceleyip buradan aldığınız numarayı da arama yolunuza ekleyebilirsiniz veya Şekil 2 deki classification altında uygun gördüğünüz sınıfları ekleyebilirsiniz. Burada yaptığımız aratma sonucunda Şekil 1 deki gibi 114 sonuç çıkması ciddi bir rakamdır ve aradığımız teknik ile ilgisi olmayan sonuçların da dahil olmuş olması ihtimali mevcuttur; öncelikle arama yolumuzu değiştirip sonuçları daha fazla daraltıp daha spesifik sonuçları incelemekle başlamak akabinde sonuç sayısını artırarak ilerlemek daha mantıklı bir strateji olabilir. Bilmeniz gereken yalnızca bir arama yoluyla çıkan sonuçları inceleyerek araştırmanızı durdurmanızın yeterli olamayabileceğidir. IPC ve keywordler ile yapacağınız farklı kombinasyonlar ile birkaç alternatif araştırma yolları denemelisiniz. Aynı zamanda her aratma yolunu kaydederek(matris oluşturulabilir) yinelenen sonuçları karşılaştırıp buna istinaden farklı arama stratejileri de deneyebiliriz. Farklı arama yolları deneyip artık tamamen aynı sonuçları görmeye başladıysak benzer alternatifleri patentscope, Google patents te de inceleyerek araştırmamızı tamamlayabiliriz.
Şekil 1. Espacenet gelişmiş arama motoru
Şekil 2. Sınıf (IPC) Araştırması
Şekil 3’de “Names” kategorisinde Applicants altında bildiğiniz firma isimlerini ekleyerek aratma yapabilirsiniz. Bazı firmalar bazen şirket sahiplerini de applicants yapabilmektedir; buna da dikkat etmek gerekir. “Inventors” da bu firmaya ya da üniversiteye bağlı çalışan buluş fikrini ortaya koyan kişi isimleri ekleyebilirsiniz. Dates altında biliyorsanız yayın tarihini kısıtlamalar ile belirli tarih öncesi ve sonrası olarak filtreleyebilirsiniz. Bu özellikle üretim serbestliği araştırması yaparken önemli bir opsiyon olacaktır.
Şekil 3. Advanced Search Alanları
Örneğin bulunan sonuçlar arasında; CN111418332A numaralı doküman tarifnamesinde şu ifade yer almaktadır:
“Pirinç tarlası çevresel parametre algılama modülü bir sıcaklık sensörü, bir nem sensörü, bir ışık yoğunluğu sensörü ve bir toprak entropisi test cihazı içerir. Sıcaklık sensörü, nem sensörü ve ışık yoğunluğu sensörü, pirinç tarlasının etrafına yerleştirilir ve pirinç tarlasındaki hava sıcaklığı ve hava sıcaklığının gerçek zamanlı izlenmesi sağlanır. Nem ve ışık yoğunluğu algılanır ve toprak entropisi test cihazı, toprak su içeriğini gerçek zamanlı olarak algılamak ve algılanan hava sıcaklığı, hava nemi, ışık yoğunluğu ve toprak su içeriği verilerini parametre ön işleme Modülü için göndermek üzere pirinç tarlasının toprağına yerleştirilir.”
Bu durumda bu sensörlerin bir arada kullanılmasının yenilikçi olmadığı açıktır. Bununla birlikte sulama ihtiyacının belirlenmesi konusunda da detaylı hesaplama yapıldığı açıklanmıştır. Burada buluş konusunda eğer bir nem sensörü ile su ihtiyacı kapasitesinin belirlenmesi ve sulama yöntemine odaklanılacaksa buradaki detay incelenmeli ve teknik etki açısından nasıl farklılaşıldığı ortaya konmalıdır. Burada bulunan sonuçlara göre buluşta odaklanılacak kapsam değiştirilebilir ve keyword seti yeniden oluşturulur.
Bu araştırma sonucunda bulduğumuz her bir dokümanın herhangi bir bölümünde geçen ifade doğrudan fikrimizin yeniliğini yok edebilecektir. Buluş fikriniz önceki teknikte karşınıza çıkan çözümlerin üzerine herhangi bir yeni teknik çözüm sunmuyor ise patent ya da faydalı model olamayacaktır. Kısaca; çözümünüz bir tasarımsal değişiklik olabilir fakat bu tasarımsal değişikliğin önceki tekniğin(prior art) üzerinde katkısını sunamıyor iseniz bu durumda yenilik kriterini sağlamıyor olursunuz. Örneğin bir görsel yenilik eğer teknik etki yaratan işlevsellik katmıyor ise bunu tasarım tescili ile koruma altına alma alternatifini düşünebilirsiniz.
Buluş basamağı ise; ilgili teknik alanda uzman bir kişinin, mevcut bilgiler ışığında kolayca tahmin edemeyeceği bir teknik çözüm sunma durumudur. Başvurunun araştırma/inceleme raporunda genellikle Y kodu ile karşımıza çıkar. Y kodu ile sunulan 2 doküman bir arada değerlendirildiğinde teknikteki uzmanın buluşa kolaylıkla ulaşabileceği iddia edilir. Buluş fikri yeni olabilir; fakat buluş basamağı taşımıyor ise patentlenemeyecektir. Buluş basamağı 1 numaralı referansta yer alan yazıda güzel açıklanmıştır.
Örneğin yukarıdaki örnekteki su ihtiyacı kapasitesinin belirlenmesine ek olarak; bitki tanıma özelliği ile birleştirerek bir buluş fikri ortaya koymuş olalım. Öncelikle görüntü işleme ile bitki tanınsın akabinde ihtiyaç duyacağı su miktarı ile mevcut sulama parametresi karşılaştırılsın. CN105404853A başvuruda detaylı bir bitki görüntü analiz yöntemi ele alınmıştır. Adım adım metot anlatılmıştır ve bitkinin sınıflandırması yapılmaktadır. Bu iki başvurunun basitçe birleştirildiği bir fikir bu durumda teknikte uzman kişi tarafından aşikar olacaktır ve patentlenemeyecektir.
Patentlenebilir bir buluş ortaya koymak için, sadece iki mevcut tekniği birleştirmek yeterli değildir. Birleştirmenin, teknik bir problemi önceki çözümlerden farklı ve özgün bir şekilde çözmesi gerekir. Fikriniz, “beklenmedik teknik etki” ortaya konmalıdır.
Örneğin; mevcut sulama sistemi ile ilgili, literatürde eğer yok ise, bitkinin sağlık durumunu da tespit edip kütüphanedeki bitki bilgilerini güncelleyip buna göre otomatik olarak değişen bir parametre ayarlama algoritması içerirse, bu sistem beklenmedik bir teknik fayda sunabilir.
Patentlenebilirlik analizinde problem-çözüm yaklaşımı kullanılmaktadır. Bu yaklaşıma göre şu adımlar uygulanır:
- En Yakın Bilinen Teknik (Closest Prior Art) Belirleme:
- Literatür taraması yapılarak en yakın teknoloji belirlenir.
- Seçilen doküman, başvurulan buluş ile benzer teknik alanda olmalıdır.
- Objektif Teknik Problem Tanımlama:
- Buluşun, mevcut teknikten farkı ortaya konur.
- Mevcut teknolojide çözülemeyen veya eksik kalan bir yön olup olmadığı analiz edilir.
- Çözülmesi gereken teknik sorun nesnel bir şekilde belirlenir. Bunun için başvuru, en yakın önceki teknik ve iddia edilen buluşun yapısal veya işlevsel özellikleri arasındaki fark incelenir. Bu fark, iddia edilen buluşun “ayırt edici özelliği” olarak adlandırılır. Ardından, bu ayırt edici özelliklerin neden olduğu teknik etki belirlenir ve teknik sorun formüle edilir. (2)
- Önerilen Çözüm ve Yenilikçi Adımların Değerlendirilmesi:
- Buluşun getirdiği çözümün, iddia edilen buluşun, en yakın önceki teknikten ve nesnel teknik sorundan başlayarak, teknikte uzman kişi için aşikar olup olmayacağı değerlendirilir.
- Eğer önerilen çözüm, mevcut teknikten açık bir şekilde çıkarılamıyorsa, buluş basamağı içerdiği kabul edilir.
- “Could-Would” yaklaşımına göre, bir buluş teknik bir sorunu çözmek için birkaç adım gerektirse bile, eğer bu adımlar teknik sorun çerçevesinde uzman bir kişiyi adım adım çözüme yönlendiriyorsa ve her bir adım, mevcut bilgiler ışığında açık ve bariz görünüyorsa, buluşun aşikâr olduğu kabul edilir. Yani, uzman kişi teknik sorunu çözmeye çalışırken bu adımları mantıksal bir şekilde takip edebiliyorsa ve her aşama daha önce elde edilen bilgilerle öngörülebilir nitelikteyse, buluşun yaratıcı bir basamak içermediği düşünülebilir. (2)
Referans