İÇERİK ÜRETİCİLERİ İÇİN TELİF HAKLARINDA DİKKAT EDİLMESİ GEREKENLER

Günümüzde dijital içerik üretimi kolaylaştıkça, telif hakları konusunda da daha sıkı politikalar getirilmektedir. Bu yazıda; YouTube, Instagram, blog ve podcast gibi tüm içerik platformlarında içerik üreticilerinin bilmesi gereken temel noktaları bulacaksınız.

Öncelikle Telif Hakları Nedir?

Telif hakkı, bir eserin yaratıcısına (örneğin bir müzik, fotoğraf, video, yazı, çizim vs.) onu kullanma, çoğaltma, yayma hakkı tanır. Bu hak otomatik olarak doğar; yani birisi bir şeyi orijinal biçimde ürettiği anda telif hakkı sahibi olur. Telif hakkı fikri ve sınai haklar çatısında fikri haklar altında konumlanır.

İçerik üretiminde;

Creative Commons lisanslı içerikleri kullanılmalıdır (Pexels, Pixabay, Unsplash, Free Music Archive gibi). Fakat bu bilgi tek başına yeterli olmamaktadır. Örneğin Google görsellere geldiğinizde creative commons filtrelemesi yaptığınızda karşınıza birçok içerik çıkmaktadır. Fakat burada kullanım detayları gizlidir. Şimdi tüm lisans türlerini inceleyelim.

1. Lisansla filtrelenmemiş olanlar: Bu seçenek, lisans bilgisi belirtilmemiş veya karışık olan içerikleri de kapsar.
   Bu tür içeriklerde telif hakkı olabilir veya olmayabilir. Çünkü lisans bilgisi net değildir. Dolayısıyla; içeriği kullanmak hukuki risk barındırabilir. Kaynağını araştırmadan veya yazılı izin almadan kullanmamalısınız
2. Creative Commons lisansları: Bu seçenek, açık lisanslı içerikleri gösterir. Creative Commons (CC), içerik sahibinin bazı haklarını saklayıp bazılarını devrettiği bir sistemdir.
3. Ticari ve diğer lisanslar: Bu içerikler, genellikle bir ticari kuruluşun sağladığı veya özel koşullara bağlı lisanslara sahip olanlardır. Bu içerikleri kullanmak için genellikle ücret ödemek, abone olmak veya özel izin almak gerekir. Örneğin; Stock fotoğraflar (Shutterstock, Getty gibi), Kurumsal kullanım lisansları(Abonelik gerektirir), Özel kullanım izni verilen içerikler …

Tablo 1. Creative Commons lisansları:

Kısaltma	Açılımı	Ticari Kullanım	Türev Eser	Zorunluluklar
CC BY	Attribution	✅ Evet	✅ Evet	Atıf yapmalısın
CC BY-SA	Attribution + ShareAlike	✅ Evet	✅ Evet	Atıf + Aynı lisansla paylaşım
CC BY-ND	Attribution + NoDerivatives	✅ Evet	❌ Hayır	Atıf + Değişiklik yapamazsın
CC BY-NC	Attribution + NonCommercial	❌ Hayır	✅ Evet	Atıf + Ticari olmayan kullanım
CC BY-NC-SA	Attribution + NonCommercial + SA	❌ Hayır	✅ Evet	Atıf + Ticari olmayan + aynı lisans
CC BY-NC-ND	Attribution + NonCommercial + NoDeriv	❌ Hayır	❌ Hayır	Atıf + Ticari olmayan + değişiklik yok
CC0	Public Domain	✅ Evet	✅ Evet	Zorunluluk yok (atıf bile şart değil)

Peki içerik üretiminde nasıl ilerlenmeli?

1. Görselin linkini veya dosyasını Google Görseller üzerinden doğrudan aratıp Kaynak siteden lisans bilgisi durumu kontrol edilebilir.
2. Wikimedia Commons ve Pexels gibi sitelerden alındıysa;

Örneğin;  https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Sunflower.jpg linkteki görsel için inceleyelim.

Lisans: Creative Commons Attribution‑ShareAlike 3.0 Unported (CC BY‑SA 3.0)

Bu lisansa göre:

• Paylaşabilir (İstediğiniz yerde kullanabilir, çoğaltabilir, dağıtabilirsiniz),

• Uyarlayabilirsiniz (remix, dönüştürebilir, türev eser oluşturabilirsiniz),

• Şartlar:
  • Atıf yapmalısınız – Yaratıcıya (Plismo) ve lisansa bağlantı vererek uygun bir şekilde kredi almalısınız. (BY = Attribution)
  • Benzer şekilde paylaşmalısınız – Yaptığınız değişiklikleri aynı veya uyumlu lisansla dağıtmalısınız. (SA = ShareAlike).

Dolayısıyla, bu görseli bir proje, web sitesi veya sunumda kullanmakta özgürsünüz; yeter ki:

• Plismo’ya kredi verin (örneğin: “Photo by Plismo, CC BY‑SA 3.0”),

• Ve kullandığınız veya değiştirdiğiniz haliyle aynı lisansla paylaşın.

Bu lisansın içinde “NC” (Non-Commercial = Ticari Olmayan) ifadesi olmadığından ticari kullanıma açıktır.

3. Eğer 50-100 link gibi büyük bir listeniz varsa, Python ile bir görselin veya web içeriğinin lisans durumunu kontrol etmek üzere bir yazılım geliştirebilirsiniz. Buna başka bir yazıda değinebiliriz.

4. Yüklediğin görselin internetteki eşleşen kopyalarını arayan platformlardan faydalanabilirsin: https://tineye.com

Peki stok görsel veya video içerikleri aldığınız sitede abonelik süreniz aşamasında aldığınız içerikleri aboneliğiniz bittikten sonra değerlendirmek isterseniz problem olur mu?

Bu durum sitenin lisans sözleşmesine bağlıdır. “İndirdiğiniz içerikleri abonelik süresince kullanabilirsiniz, abonelik iptali durumunda kullanım hakkı sona erer.”
gibi bir madde varsa, içerikler geri çekilmelidir.

Shutterstock, Adobe Stock gibi siteler indirilen içeriklere gizli bir dijital iz (hash, steganografi, watermark) ekleyebilir. Bu iz sayesinde: Görselin kim tarafından indirildiği, Hangi tarihte alındığı sistemsel olarak tespit edilebilir. Telif takibi yapan yazılımlar (örneğin YouTube Content ID veya bazı telif denetim botları) bu görsellerin izini sürebilir ve kullanım zamanı ile lisans süresi karşılaştırması yapabilir. Güvenli bölgede kalmak için; İndirdiğin tüm içeriklerin indirme tarihini ve lisans ekran görüntüsünü sakla. Hangi içerikleri abonelik varken kullandığını belgeleyebilirsen, bu yasal savunma için yeterlidir. İçeriği abone iken aldığını ispatladığın sürece, genelde sorun çıkmaz.

İçerik üreticiliğinde en büyük düşman, sanılanın aksine tembellik değil, kontrolsüz hız olabilir.

Hızlı olmak üretken görünür, ama plansız ilerlersen fikirler dağılır, kalite düşer, motivasyon erir. Zihninde bir fikir kıvılcımı yandığında hemen üretime dalmak cazip gelse de, dur. Nefes al. Plan yap. Çünkü asıl farkı yaratan şey; aklındaki fikri doğru stratejiyle, adım adım hayata geçirebilmendir. Unutma, içerik üreticisiysen hız değil süreklilik kazanır. Ve süreklilik için ritim gerekir, tempo değil.

İçerik Üretiminde Stratejik Yaklaşım:

1. Fikri Yakala ve geliştir.
2. Senaryo / Yazı Kısmı Hazırla: Giriş, gelişme, sonuç
3. Seslendirme: ses kaydına notlar düşülebilir.
4. Görsel Planlama: Ses kaydındaki notlara göre ilgili süre aralıklarına uygun stok görsel ve videolar bulunabilir.
5. Stok Görseller / Videoları Ara: Pexels, Pixabay, Videvo gibi siteleri kullan. Görselleri zamana göre eşleştir. Mümkünse bir temaya bağlı kal (renk tonu, stil). İşte burada kritik konu: içerik linklerini bir excelde tutmaktır; tarih de saklanabilir. Ayrıca url görünür şekilde ekran görüntülerini de alıp saklayabilirsin. Bu senin ilerde lisans türü değişmesi durumunda elinde kanıtın olur. Gelişmiş olarak, içerikleri bir klasörde JSON ya da TXT lisans açıklamasıyla birlikte tut. Sen geçmişte yasal kullanmış bile olsan, yeni kurallarla çatıştığında ispat yükü sende olabilir.
6. Video Edit Süreci
7. Thumbnail: Güçlü bir görsel hazırla
8. Yayın Planı ve Arşivleme: Örneğin; Youtube algoritması açısından yeni video yayınlarken düzenli bir zaman çizelgesine sadık kalmak ve eski içeriklerin performansını izleyerek benzer içerikler üretmek, görünürlüğü artırır.

Telif Hakkı İhlali Ne Gibi Sonuçlar Doğurur?

Telif haklarını bilmek, üretiminin güvenilirliğini artırır. Başkasının emeğine saygı göstermek, kendi emeğine de değer katmaktır…